Bij discriminatie denken we in eerste instantie aan vergelijking van bevolkingsgroepen, maar er is meer onder de zon. Wat dacht je van anders kijken als man naar vrouwen en van vrouw naar mannen. Van de voetbalclub in het dorp en de club net daarbuiten. Diverse wijken in een stad onderling of de leeftijdsgroep >40+ die gaat solliciteren op de arbeidsmarkt. Wat is discriminatie eigenlijk en wat is er aan de hand met de beeldvorming? Allemaal vragen over ons gedrag!
Discriminatie is te omschrijven als een negatieve actie ten opzichte van een individu vanwege zijn of haar lidmaatschap van een bepaalde groep. Dit wordt mede in de hand gewerkt door vooroordelen, veroorzaakt door:
- Onbekend maakt onbemind, en onbemind leidt dikwijls tot minachting en vooroordelen. Als je merkt dat iemand afwijkt van jouw “in-group”, plaats je diegene op een grotere sociale afstand dan de leden van je eigen groep.
- Vooroordelen komen ook voor in competitieve situaties, bijvoorbeeld als de ene groep economische voordelen geniet of de beste banen heeft en koste van een andere groep.
- Een zondebok aanwijzen; Iemand de schuld kunnen geven van verslechterde omstandigheden in een bepaalde wijk of land.
- Voldoen aan sociale normen; de onbewuste neiging om de situatie te willen houden zoals die is –zelfs als dat betekent dat men onrechtvaardige aannames, vooroordelen en gewoonten in stand houdt.
- Stereotypering in de media; mensen in films, boeken of tijdschriften versterken onze bevooroordeelde sociale normen.
Indelen in stereotype heeft ook wel een functie, onze hersenen hebben geleerd om razendsnel te kunnen schakelen en te beoordelen of informatie gevaar kan opleveren voor ons. Het is een voordeel om snel te kunnen schakelen en te beslissingen. Het is alleen niet de situatie op zich die bepaalt hoe we ons gedragen. Het is onze eigen interpretatie van de situatie –onze geconstrueerde sociale realiteit – die ons gedrag reguleert inclusief onze sociale interacties.
Hoe zit het met de groep >40+ groep die gaat solliciteren op de arbeidsmarkt? Net als schoolverlaters hebben zij een moeilijke positie op deze markt. Kom je net van school, dan heb je vast nog geen werkervaring, ben je te jong, maar je bent qua salaris daarom prima inzetbaar. De >40+ groep ervaart juist naast het salarisprobleem nog andere vooroordelen namelijk dat ze niet flexibel zouden zijn, niet in staat om nog nieuwe dingen te leren, vastgeroest zitten in patronen…… Is dat zo of wordt er gedacht dat dit zo is? Dat is wel een cruciaal verschil.
Van vooroordelen naar voordelen zou de gedachte kunnen zijn dat de mensen uit de groep >40+ juist veel werkervaring hebben, vaak al uit de kleine kinderen zijn, minder stress hebben, minder ziek daardoor, vaker een beter sociaal netwerk hebben en zich juist daardoor beter kunnen focussen op nieuwe ontwikkelingen. Deze groep is prima in staat om nog een enorm groot werkplezier aan de dag te leggen en een stabiele factor binnen een bedrijf te zijn.
Hoe komt het nu dat de een wel een baan vindt of heeft en de ander niet? Hebben we allemaal gelijke kansen? We zijn geneigd om de succesvolle mensen persoonlijke eigenschappen toe te schrijven zoals het hebben van uitzonderlijk talent of sterke motivatie. We negeren hierbij de omgevingsfactoren zoals een coach, een bedrijf dat niet ging reorganiseren of failliet ging, invloed familie, goede opleidingsmogelijkheden of gewoon stom geluk.
We zoeken voortdurend verklaringen voor het gedrag van de ander. Als je bijvoorbeeld in Azië te laat komt op het werk (culturele interpretatie) dan zal de oorzaak in factoren gezocht worden buiten de persoon om. Het verkeer zal heel druk geweest zijn. Als we in Europa te laat komen, dan zullen we de wekker niet op tijd gezet hebben, kortom het ligt aan ons persoonlijkheid (lui) en niet aan de situatie. Dat verklaart waarom vaak wordt gezegd dat daklozen lui of dom zijn, in plaats van dat ze gewoon pech hebben gehad. Dat maakt het in de huidige samenleving moeilijk om geen baan te hebben, iedereen vindt wat van je als je werkeloos bent.
Darwin had wel gelijk met het aanpassen naar omstandigheden in de omgeving om zo te kunnen overleven en voort te planten. Mensen halen allerlei toeren uit om gezien te worden. Je moet dus opvallen tussen al die sollicitanten. Stuur een brief per postduif, stuur een fruitmand of bloemen met je brief. We worden wel steeds creatiever…we nemen bijvoorbeeld het heft in eigen handen en gaan een eigen bedrijf starten.
Afgelopen week zag ik een verkoopster staan van ongeveer een jaar of twintig met “echt” grijs geverfd haar, geen grap. Ik weet niet welke opleiding dit meisje had, want ik kan het niet beoordelen op basis van de plek waar zij nu werkt. Misschien is zij wel een post universitaire studente en kan ze door haar hoge opleiding geen andere baan naar haar gading vinden. Ze is te jong…., maar ja wel hip natuurlijk!
Ja mensen ‘grijs’ is dus hip! Net zo hip als de jonge mannen met echte mannelijke baarden. Dat was toch vroeger iets voor oudere heren toch? Nu is het volgens de media een toonbeeld van macht en mannelijkheid.
Beide groepen zoeken dus naar een imago om te overleven. Als we de leeftijdsgroepen nou eens hypen dan wordt het nog eens wat met onze samenleving. Er ontstaan nieuwe rolmodellen vanuit de modewereld die ons onbewust beïnvloeden op onze kijk op groepen. Wist je dat beeldverschuiving en imagobuilding vooral door hoogopgeleide mensen gebeurt?
Als we bewust zijn van de vooroordelen en voordelen dan kunnen we ook door een andere bril gaan kijken. Omdenken is ook hip! Hierbij dan een hart onder de riem voor werkgevers en werknemers, want er zijn nog zoveel tinten grijs te ontdekken!
p.s.: Nog even dit naar aanleiding van een onderzoek met betrekking tot de achternaam:
Je afkomst is los van je verschijning soms ook een lastig aspect. Je achternaam draag je namelijk altijd met je mee. Er zijn wel eens onderzoeken gedaan door Sociale Wetenschappers. Ze lieten brieven op straat liggen met in onderzoek A. gericht aan de familie (Hollandse naam) en onderzoek B. gericht aan een familie met een Arabisch klinkende achternaam. Hoe vaak wordt zo’n brief opgepakt en alsnog op de brievenbus gedaan? Uit het onderzoek bleek dat de aantal brieven uit onderzoek A. het meest gepost was.
