Straffen of belonen?
“Dan mag je niet op mijn feestje komen”…. zegt de ene kleuter tegen de ander. Gaan je tenen al krommen bij die tekst? Heel veel jonge kinderen zeggen het als dwangmaatregel. Zouden ze dat zeggen omdat ze het aangeleerd hebben gekregen? Is het straffen wel een oplossing of kunnen we beter belonen? Wat is het effect?
Ik moest aan die tekst denken, omdat ik van de week achter een oma met haar kleinkind liep. Het gesprek verliep niet zo constructief, omdat het meisje van een jaar of zeven waarschijnlijk niet deed wat oma wilde. Ik denk dat oma dankbaar gebruik maakte van het haar bekende repertoire hoe-om-te-gaan-met- “lastige -kinderen. Ze zei: “Nou, dan gaat oma je vanavond niet voorlezen en zal ik het wel aan je vader vertellen, die weet er wel raad mee”. Ik hoop dat oma misschien nog eens deze nieuwsbrief leest….dit gaat over de strafcultuur en belonen natuurlijk.
Mocht je denken dat dit alleen van invloed is op de opvoeding van kinderen, dan heb je het mis. Ook volwassenen doen er goed aan eens te gaan her-beoordelen hoe we ten opzichte van elkaar handelen en communiceren. Denk aan situaties op het werk of met je buren.
Straffen is een consequentie aan gedrag geven en is gericht op het afnemen van ongewenst gedrag. Straf kan je op twee manieren geven:
- Positief; je krijgt iets (bijvoorbeeld een bekeuring, taakstraf, strafwerk)
- Negatief: Er wordt iets van je afgepakt (bijvoorbeeld ontzegging disco avond of niet meer op de Playstation mogen).* positief of negatief zegt in dit geval niets over leuk of niet leuk!
De valkuil is dat je straf heel consequent moet toepassen. Neem je een maatregel zoals het niet meer op de Playstation mogen en je vergeet het….dan wordt het al snel gezien als beloning. Als je het de volgende keer nog eens roept wordt je gezag al snel minder. Straffen leidt over het algemeen tot negatieve relaties. In extreme gevallen zint in dit voorbeeld het kind op zijn kamertje zonder de Playstation op wraak. Het hart van een leerling gaat niet sneller kloppen uit liefde voor de juf na ontvangst van strafwerk. Tja, willen wij op die glijbaan zitten? Een overtreding kan dan snel een dag aanwezig blijven in sfeer. Voor je het weet gaat iedereen zich met de gevoelens van een ander bemoeien en gaat het allang niet meer over de oorspronkelijke gebeurtenis. Straffen doe je snel uit onmacht ten aanzien van de situatie of uit onvermogen een betere tekst op dat moment te verzinnen. Het gevolg van straffen is dat het zelden doel raakt.
Straf zorgt ook voor berekenend gedrag. Hoe hoog of hoe laag is de straf? Als ik een uur te laat thuis kom en ik moet een avond op mijn kamer zitten is dan erg? Heb ik het er voor over?
Als een boete in de tram vanwege het niet hebben van een betaald plaatsbewijs mij 35 euro kost, hoeveel keer kan ik er ongezien mee weg komen, hoe vaak wordt er gecontroleerd?
@Patrick Simons
Hoe zit het belonen? Belonen is gericht op het herhalen van gewenst gedrag. Ook hier kennen we twee varianten:
- Positief: je krijgt iets (compliment, geld, status, snoep, halen van sportprestatie)
- Negatief: Er wordt je iets ontnomen (bijvoorbeeld hoofdpijn verdwijnt na het innemen van aspirine, de regen verdwijnt na het gebruik van de paraplu, iemand neemt je werk uit handen).
Belonen leidt vaker tot een positieve relatie. Als we een positieve relatie met elkaar hebben zullen we positief gedrag vaker gaan herhalen, omdat de gevolgen prettig zijn. Dat is uiteindelijk ook wat we wel willen bereiken. Iemand zijn gedrag afkeuren (“Ik vind het helemaal niet zo leuk hoe je tegen mij praat)” in plaats van ook nog straf geven kan ook leiden tot een positieve relatie die voorheen nog niet zo positief was. Er wordt gehandeld uit waardering voor elkaar. Verwar belonen niet met iemand gelijk geven!
Denk ook eens aan de factor tijd. Is het zinnig om een straf in de toekomst toe te dienen? Zijn de emoties niet allang gezakt? Voor volwassenen is dat al niet prettig om met een rot gevoel rond te lopen (8 uur lang met gestreste collega’s zitten), maar kinderen kunnen die tijdspanne al helemaal niet maken. Zij zien geen enkel verband met het vergrijp van overdag en straf in de avond en zeker niet uitgevoerd door degene die er oorspronkelijk niets mee van doen had.
We straffen ook wel een beetje uit gewoonte en omdat we denken dat het zo hoort, of denken dat de sociale omgeving dat van ons verlangd. Ga eens na hoe jij het zelf ervaart, overkomt het je wel eens of heb je nog herinneringen aan hoe het je vroeger verging toen je zelf nog kind was. Hoe doe je het nu?
Probeer eens een ander repertoire als je geneigd bent tot straffen. Ten aanzien van opvoeding of in relatie met collega’s is het prima te benoemen wat je irriteert of waar je boos over bent. Je zou je kunnen beperken tot wat jij hierover voelt. De meest mensen beschikken over een geweten en die is wonderwel snel geraakt.
Roep eens spontaan als de dag lekker verloopt dat je het heel gezellig vindt samen of dat je de goede samenwerking met iemand op prijs stelt. Geef eens een compliment! Geef als baas zomaar eens een extraatje. Ook hier is de factor tijd van belang. Doe het niet dagelijks, niet op gezette tijden. We zijn een beetje allergisch voor managementactiviteiten, maar onderzoek wijst uit dat mensen die beslijmd worden dat doorgaans gewoon als prettig ervaren.
Op scholen in het voortgezet onderwijs komt het straffen best nog wel vaak voor. Dit heeft uiteraard te maken met de leeftijdsgroep, maar ook met de tijd die een leerkracht per week heeft om een relatie op te bouwen met een leerling. Trainers op de sportvelden hebben hier ook mee te maken.
Bedenk dan dat de kwaliteit van jouw reactie dus belangrijk is. Besteed hier dus bewust bijvoorbeeld twee kwalitatieve minuten aan in plaats van dat je er in 5 seconden vanaf wilt zijn. Die twee minuten kunnen cruciaal zijn voor de sfeer voor alle partijen. Denk anders nog even aan het verhaal van het meisje dat chloor in het drinken van haar moeder had gegooid, omdat zij haar mobieltje had afgepakt! Niet om je bang te maken, maar om aan te geven dat zinnen op wraak echt geen onzin is.
Verandering begint bij jezelf, probeer het eens!
Wil je meer tips over communicatie klik dan hier..
Heb je nog smeuïge verhalen of juist slechte of goede herinneringen? Dan mag je ze zeker in een reactie achterlaten, dat wordt heel erg gewaardeerd.
Tot de volgende nieuwsbrief!
